Prezydent Miloš Zeman w oczach Czechów
Miloš Zeman należy do grona kontrowersyjnych polityków i przywódców państw z uwagi na swoje poglądy i sposób, w jaki wyraża je publicznie. Aktualnego prezydenta Republiki Czeskiej cechuje również pewien ekscentryczny styl bycia, krytykowany w mediach i przez samych Czechów jako niegodny najwyższego urzędu w państwie.
Mimo wielu wad, które powinny dyskredytować Miloša Zemana jako kandydata na prezydenta i reprezentanta Republiki Czeskiej za granicą, wygrał on drugą turę wyborów i został ponownie wybrany na najwyższy urząd w państwie. Ponad połowa wyborców oceniła jego pierwszą kadencję na tyle dobrze, by przedłużyć mu mandat. Należy podkreślić, że M. Zeman jest pierwszym prezydentem Republiki Czeskiej, który został wybrany w bezpośrednich wyborach i pierwszym, który obronił swój mandat wygrywając następne. W 2013 r. w drugiej turze otrzymał 54,8 proc. poparcia, co było równoznaczne z 2 717 405 głosów, przy frekwencji 59,11 proc. W tym roku poparcie było niższe - 51,36 proc., jednak na Zemana zagłosowało o 100 tys. więcej Czechów (2 853 390), frekwencja wyniosła bowiem 66,6 proc.
Okazuje się, że najwięcej krytycznych sądów pojawia się w odniesieniu do tego, jak prezydent dba o powagę i godność swojego urzędu. Czesi doceniają jednak kontakt prezydenta Zemana z obywatelami i to, że znane są mu ich problemy. Różnie więc oceniana jest prezydentura Zemana w poszczególnych jej aspektach (Wykres 1).
Więź prezydenta Zemana z obywatelami oraz jego znajomość ich problemów jest oceniana dobrze przez ponad 60 proc. z nich. Jedna trzecia zaś uważa, że obecny prezydent nie spełnia się w tym obszarze. Niecałe trzy piąte Czechów są zadowolone z tego, jak wypełnia on swoje funkcje powierzone mu w konstytucji, a 35 proc. ocenia go krytycznie.
Równomiernie rozkładają się opinie dotyczące wpływu prezydenta na życie polityczne w Republice Czeskiej. Według 48 proc. Czechów głowa państwa wpływa dobrze na politykę wewnętrzną państwa, a 45 proc. jest przeciwnego zdania. Podobnie oceniany jest autorytet prezydenta w społeczeństwie, 48 proc. uważa, że Miloš Zeman spełnia się w tym aspekcie, a 46 proc. ocenia go negatywnie.
Najgorsze oceny dotyczą tego, jak prezydent Zeman reprezentuje Republikę Czeską za granicą. Ponad połowa Czechów (53 proc.) postrzega negatywnie sposób, w jaki prezydent występuje w ich imieniu na arenie międzynarodowej. Jeszcze więcej nieprzychylnych mu opinii pojawia się, kiedy oceniana jest dbałość Miloša Zemana o powagę urzędu prezydenta. Prawie 60 proc. uznaje, że obecna głowa państwa źle dba o własny wizerunek, a tylko 38 proc. Czechów jest zadowolona.
Wykres 1. Ocena pełnienia funkcji prezydenta przez Miloša Zemana (źródło: CVVM, 4. kwietnia 2018 )
Miloš Zeman, w porównaniu do swoich poprzedników, Václava Klausa i Václava Havla, jest najlepiej ocenianym prezydentem Republiki Czeskiej w sferze kontaktów z obywatelami. Najgorzej na tle byłych czeskich prezydentów wypada, kiedy bierzemy pod uwagę jego troskę o zachowanie powagi urzędu prezydenta oraz styl reprezentowania Republiki Czeskiej na arenie międzynarodowej. Należy zaznaczyć, że w ostatniej z tych kategorii najlepszy wynik Zemana 52 proc. w 2016 r. był zbliżony najgorszej ocenie Vaclava Klausa z 2013 r. Były przywódca konserwatywnej ODS w ostatnim roku prezydentury pozytywnie oceniany był przez 54 proc, przy czym jego najlepsze oceny sięgały nawet 86 proc.
Według Czechów, najlepiej reprezentował ich za granicą Václav Havel. Od 1997 do 2002 r. nie spadły one poniżej 76 proc. Od razu należy też dodać, że ten wielki bohater antykomunistycznego ruchu w Czechosłowacji, jako prezydent miał jednak najgorsze notowania w dziedzinie kontaktów z obywatelami. Najwięcej, 41 proc. pozytywnych opinii osiągnął w 1997 r., w kolejnych latach nie przekroczył już 28 proc.
Foto: Prezydent Miloš Zeman podczas inauguracji drugiej kadencji, 8 marca 2018 r., vlada.cz
Przychylny stosunek do Miloša Zemana rośnie wraz z wiekiem obywateli. Bardziej krytyczni są ludzie w wieku 20-29 lat, nieco mniej w grupie 30-44. Najbardziej przyjazne oceny prezydenta wyrażają osoby powyżej 60. roku życia. Badania pokazują też, że im wyższe wykształcenie Czechów, tym bardziej krytyczne jest ich nastawienie do prezydenta Zemana. Wyjątek tu stanowi mimo wszystko sfera kontaktów na linii obywatel-prezydent. Podobną prawidłowość zaobserwowano też w przypadku zadowolenia z sytuacji materialnej Czechów, im lepiej jest ona oceniana przez samych badanych, tym gorsze oceny przypisywano poszczególnym aspektom prezydentury M. Zemana.
Obecnego prezydenta częściej w pozytywnym świetle widzą zwolennicy ugrupowań lewicowych. Dobrze oceniany jest przez wyborców socjaldemokratycznej ČSSD, ANO i partii komunistycznej, częściowo też SPD Tomia Okamury. Bardziej krytyczni wobec Zemana są zaś wyborczy ODS, TOP 09 i Piratów, rzadziej ale jednak wyborcy STAN i partii chadeckiej / ludowej. Prezydenta lepiej też oceniają mieszkańcy Moraw niż Czech, województw południowomorawskiego, ołomunieckiego, zlinskiego i pilzneńskiego. Gorsze oceny prezydent otrzymuje wśród mieszkańców stołecznej Pragi.
Prezydent Zeman w trakcie pierwszej kadencji odbył wiele podróży po Republice Czeskiej. Od października 2013 r. odwiedzał poszczególne województwa podczas trzydniowych wizyt, spotykał się z ich władzami i mieszkańcami różnych części kraju. W niektórych z nich był nawet po cztery razy. To właśnie dzięki tym podróżom najprawdopodobniej Czesi uznają kontakt M. Zemana z obywatelami za najlepszy spośród wszystkich dotychczasowych prezydentów i jako największą zaletę jego prezydentury.
Część poglądów M. Zemana jest rozbieżna z oficjalnym stanowiskiem rządu czeskiego, szczególnie w zakresie polityki zagranicznej. O ile obecny rząd w dymisji pod przywództwem Andreja Babiša z ANO podkreśla chęć współpracy z Unią Europejską oraz sceptycznie odnosi się do kontaktów z Federacją Rosyjską, to Miloš Zeman preferuje umacnianie współpracy z Moskwą oraz Pekinem. Otacza się on również doradcami, którzy mają powiązania z przywódcami tychże państw. Cześć krytyków uważa, że stan zdrowia prezydenta jest nieodpowiedni do właściwego sprawowania tego urzędu.
Jedna z ostatnich rozmów z M. Zemanem, opublikowana w dzienniku Mlada Fronta Dnes opatrzona została aktualnymi fotografiami głowy państwa, na których wypadła ona szczególnie niekorzystnie. Wygląd prezydenta wskazywał bowiem na silne zmęczenie, wynikające z zaawansowanego wieku prezydenta (74 l.), który znany jest też z prowadzenia niezdrowego trybu życia: Miloš Zeman publicznie pije alkohol i pali papierosy, nie ukrywa swoich słabości do używek, cierpi przy tym na zaawansowaną cukrzycę. Znane są również przypadki wulgarnych wypowiedzi prezydenta, czy też jego ataków na politycznych oponentów mających ich upokorzyć. Więcej o języku prezydenta pisze Renata Rusin Dybalska w swoim artykule pt. "Nowy wymiar komunikowania politycznego na przykładzie języka prezydenta Czech Miloša Zemana". Do historii przejdzie upokorzenie na Zamku Praskim byłego już premiera Bohuslava Sobotki z partii socjaldemokratycznej. Obecnie jest on szeregowym członkiem ugrupowania, zrezygnował z mandatu posła i wycofał się z tzw. wielkiej polityki.
Przywoływane opinie pochodzą z wyników przeprowadzonych w dniach 3-15 marca 2018, a więc w okresie poprzedzającym oficjalną inaugurację drugiej kadencji oraz w tygodniu po niej. Należy wspomnieć, że podczas przemówienia 8 marca z okazji prezydenckiego ślubowania, Miloš Zeman za jeden z problemów z którymi musiał się zmierzyć w poprzedniej kadencji, uznał manipulację krytycznych wobec niego mediów: publicznej Czeskiej Telewizji oraz należących do grupy medialnej Economia Zdenka Bakaly (konkurencja dla Mafry A. Babisa). Po 8 marca doszło do masowych protestów przeciwko prezydentowi Zemanowi i licznych manifestacji w obronie wolności słowa.
W miniony czwartek prezydent Zeman w jednej z wypowiedzi telewizyjnych poinformował, że w Republice Czeskiej były wyrabiane i testowane niewielkie ilości substancje typu nowiczok. Stwierdził to na podstawie informacji, których udzielił mu wywiad wojskowy. Czeskie cywilne służby informacyjne zaprzeczyły jednak temu, by była to dokładnie ta sama substancja, którą wykryto w ciele ofiar. Przypomnijmy, że trucizną o nazwie A234 zostali niedawno otruci w Wielkiej Brytanii były rosyjski szpieg Siergiej Skripal i jego córka. Zachód obwinił za ten atak Rosję, według Moskwy źródłem z którego pochodziła substancja, mogła być między innymi Republika Czeska. Zaprzeczył temu wówczas czeski minister spraw zagranicznych, a premier w dymisji Andrej Babiš (ANO) powiedział, że Rosja przekroczyła wszelkie granice wskazując Czechy jako miejsce potencjalnego pochodzenia trucizny. Sam Zeman zresztą początkowo również zaprzeczał, jednak dla pewności zlecił oficjalnie służbom bezpieczeństwa, aby sprawdziły, czy rzeczywiście nowiczok nie był produkowany lub składowany w Republice Czeskiej. Według ich informacji, w listopadzie zeszłego roku w wojskowym ośrodku badawczym w Brnie była testowana trucizna A230, ale w niewielkiej ilości i po zakończeniu testów została zniszczona.
Wcześniej kontrowersje w mediach wzbudził Miloš Zeman pojawiając się na zjazdach partii Tomia Okamury Wolność i Demokracja Bezpośrednia (SPD) i komunistycznej Partii Czech i Moraw (KSCM). Pierwsza postuluje wystąpienie Republiki Czeskiej z Unii Europejskiej i referendum w tej sprawie, sprzeciwia się przyjmowaniu uchodźców, a jej politycy (w tym sam lider) podważają znaczenie holocaustu Romów podczas drugiej wojny światowej. Komuniści zaś, oprócz kontrowersyjnej historii ugrupowania, charakteryzują się także antynatowską retoryką. Prezydent Zeman negatywnie ocenił atak USA na Syrię 14 kwietnia. Według niego interwencja powinna być przeprowadzona jedynie za zgodą Rady Bezpieczeństwa ONZ. Nazwał ją kowbojskim projektem, mimo iż czeski MSZ oficjalnie poparł nalot na Damaszek.
Miloš Zeman przez część swoich krytyków nazywany jest (p)rezydentem Zamku Praskiego, a przez swoje słabości będące wynikiem podeszłego wieku i złego stanu zdrowia bywa częstym bohaterem internetowych memów i innych aktywności w sieci. Za przykład może posłużyć strona internetowa z zegarem, który odlicza czas do końca drugiej kadencji Miloša Zemana i strona, na której trwa sonda internautów na temat daty śmieci prezydenta Republiki Czeskiej. Każdy internauta może na ostatniej oddać swój głos, czy też sprawdzić "ranking" dat. Są to akurat najbardziej skrajne i brutalne przykłady tego, jakie emocje może wzbudzać prezydent Zeman wśród użytkowników Internetu i nie należy traktować ich jako ogólnoczeskiego trendu. Opinie zawsze będą podzielone. Warto jednak mieć świadomość tego, jakie mogą być skutki antagonizowania wyborców przez polityka, który z definicji powinien jednoczyć obywateli w państwie, gdzie tradycja wielkich prezydentów-filozofów (T.G. Masaryk, V. Havel) jest znana także poza jego granicami.
